Zapomniana historia
Na Szynach
Wirtualna podróż śladami Gdańskiej Kolei Dojazdowej. Odkryj świat, który zniknął z mapy, ale pozostał w pamięci mieszkańców.
Rübenbahn:
Cukrowy Krwiobieg Żuław
W drugiej połowie XIX w. Europę ogarnął cukrowy boom. Żyzne mady wiślane na Żuławach idealnie nadawały się pod uprawę buraka cukrowego. Jednak transport setek ton ładunku błotnistymi drogami był koszmarem.
W 1884 roku fabrykant Ernst Kaul podjął decyzję o budowie cukrowni w Cedrach Wielkich (Groß Zünder). Aby połączyć ją ze światem, w 1888 roku ruszyła budowa linii wąskotorowej (780 mm) do stacji w Pszczółkach.
Początkowo wagony ciągnęły konie. Dopiero w 1894 roku na tory wjechały pierwsze parowozy firmy Hagans. Małe, ale silne maszyny o symbolu Bn2t (nr 241 i 242) zmieniły oblicze regionu.
Od buraków do pasażerów
Sieć rozwijała się błyskawicznie. W 1920 roku liczyła już 316 kilometrów! To, co zaczęło się jako transport przemysłowy, szybko stało się oknem na świat dla mieszkańców.
Dzięki połączeniu z Gdańskiem i budowie promu kolejowego w Świbnie, można było dojechać aż do Sztutowa. Powstała słynna "Pętla Żuławska" łącząca Przejazdowo, Giemlice i Koszwały.
Niestety, historia ta kończy się w latach 70. XX wieku, kiedy transport samochodowy wyparł poczciwe "ciuchcie". Dziś pozostały po nich tylko nasypy i wspomnienia.
Źródło: Bronisław Poźniak, Trojmiasto.pl (2022).
Kalendarium Torów
Przełomowe daty, które zdefiniowały 90 lat funkcjonowania kolei wąskotorowej na Żuławach Gdańskich. Kliknij na wydarzenie, by poznać szczegóły.
Narodziny Kolei Buraczanej (Rübenbahn)
Fabrykant **Ernst Kaul** rozpoczął budowę linii z Cedr Wielkich do Pszczółek. Początkowo torowisko o rozstawie 780 mm ciągnęły **konie**. Kolejka służyła głównie do transportu buraków cukrowych z pól do przetwórni, wykorzystując fakt, że wąska szyna była kilkakrotnie tańsza w budowie niż tory normalnotorowe.
Pierwsze Parowozy Hagans
Trakcja konna została zastąpiona przez lokomotywy parowe firmy **Hagans z Erfurtu** (m.in. Bn2t i Cn2t). Kolejka osiągała prędkość do 20 km/h, a tabor liczył 100 wagonów towarowych. Rozpoczął się gwałtowny rozwój sieci na Żuławach, liczącej wtedy **28 km** z odnogami.
Otwarcie Danziger Kleinbahnen
Uruchomiono linię o rozstawie 750 mm z nowego **Dworca Gdańsk Wąskotorowy** (Danzig Kleinbahnhof) do Świbna (26,7 km). Rozpoczęły się regularne przewozy pasażerskie, a prom kolejowy **"Schiewenhorst II"** (zbudowany w Bydgoszczy) połączył sieć ze Sztutowem.
Szczyt Rozwoju w WMG
Sieć wąskotorowa na Żuławach, znajdująca się niemal w całości w granicach **Wolnego Miasta Gdańska**, liczyła **316 km** torów. Aż 248 km było wykorzystywane do ruchu pasażerskiego. Uruchomiono też słynną **"Pętlę Żuławską"** (Przejazdowo – Giemlice – Koszwały).
Zniszczenie i Zalanie Żuław
Wycofujące się wojska niemieckie **wysadziły tamy przeciwpowodziowe**, co spowodowało zalanie całej sieci kolejowej. Została ona unieruchomiona, co definitywnie zakończyło epokę Danziger Kleinbahnen.
Powstanie Gdańskiej Kolei Dojazdowej (GKD)
Po intensywnych pracach odbudowy, sieć została reaktywowana i zaczęła funkcjonować pod polskim zarządem jako GKD. Prom kolejowy funkcjonował do 1959 roku.
Ostatni Gwizdek
Z powodu rozwoju transportu samochodowego i braku opłacalności, ruch pasażerski, a następnie towarowy, został zawieszony. W 1974 roku GKD została zlikwidowana, stając się historią.
Wirtualne Archiwum GKD
Nasza galeria jest w budowie. Zobacz, jakie kategorie materiałów gromadzimy i dowiedz się, jak możesz pomóc w ratowaniu tej historii przed zapomnieniem.
Tabor i Maszyny
**Szukamy:** Zdjęć parowozów **Hagans** i **Henschel nr fabr. 14**. Wagony z czasów świetności WMG.
Fakt: Parowozy Hagans kosztowały tyle, co dwa wagony normalnotorowe!Dworzec i Infrastruktura
**Szukamy:** Widokówek stacji **Gdańsk Kleinbahnhof** (obecnie Rynek Elbląska) oraz zdjęć mostów zwodzonych na Opływie Motławy.
Fakt: W 1905 r. w miejscu dzisiejszego targowiska stały trzy tory i parowozownia.Trasy, Prom i Rozkłady
**Szukamy:** Rozkładów jazdy z lat 1920–1939 oraz dokumentacji budowy **Pętli Żuławskiej**.
Fakt: Prom kolejowy nie zabierał wagonów pasażerskich – podróżni musieli się przesiadać pieszo.Twoja Historia Jest Ważna!
Gdańska Kolej Dojazdowa jest dziś tylko wspomnieniem. Możemy ją ocalić tylko dzięki prywatnym archiwom. Jeśli masz na strychu stare zdjęcia z Żuław, bilety lub wspomnienia rodzinne, prosimy – **podziel się nimi**. Pomóż nam zapełnić tę galerię i przywrócić pamięć o kolejce.
Prześlij Materiały / Skontaktuj sięDlaczego to robimy?
Gdańska Kolej Dojazdowa funkcjonowała przez ponad 90 lat. Była nie tylko środkiem transportu, ale **krwiobiegiem gospodarczym** i społecznym Żuław, łącząc pola buraków z cukrowniami, a mieszkańców z Gdańskiem. Choć zniknęła z mapy w 1974 roku, jej historia wciąż jest żywa w archiwach i wspomnieniach.
**Misja projektu to cyfrowe ocalenie tej historii.** Bez aktywnej archiwizacji i zbierania prywatnych wspomnień, pamięć o GKD wkrótce zniknie, zastąpiona przez nowoczesną infrastrukturę.
Trzy Filarowy Projekt
-
Digitalizacja i Archiwizacja
Gromadzimy i cyfryzujemy wszelkiego rodzaju dowody: bilety, rozkłady jazdy, zdjęcia (Tabor Hagans/Henschel) i dokumentację stacyjną.
-
Ślady w Terenie
Łączymy stare mapy z Google Maps, pokazując, gdzie dziś znajdują się nasypy kolejowe, dawne przystanki (Rynek Elbląska) i tory.
-
Wspólna Pamięć
Wierzymy w projekt otwarty. Udostępnianie zbiorów i wspomnień przez społeczność jest kluczowe dla sukcesu tej misji.